Terimsel İfadeler Nelerdir? Gündelik Hayattan Komik Bir Bakış
Günümüz dilinde bir sürü terimsel ifade var. Bu ifadeler bazen öyle bir hale geliyor ki, ne demek istediklerini çözmeye çalışırken kafanızı duvara vurmak isteyebilirsiniz. “Terimsel ifadeler nelerdir?” diye sorarken, aslında bu kelimelerin nasıl kullanıldığını ve ne kadar absürt hale geldiklerini anlamaya çalışacağız. Hadi gelin, dilin sıradan halinden biraz çıkalım ve bu terimsel ifadelerin günlük hayatımızda nasıl komik hale geldiğini birlikte görelim.
Terimsel İfadeler ve Gündelik Yaşam: Kafamız Karışmasın!
İzmir’de yaşıyorum, dolayısıyla her gün “Abi ne yapıyorsun?” ve “Şimdi bu laf ne demek?” diyaloglarıyla karşılaşıyorum. Bazen bir terimsel ifade kullanıyorsunuz ve bir anda karşınızdaki kişi sizi anlamıyormuş gibi bakıyor. Bunu herkes yaşamıştır, değil mi? İşte tam o an, iç sesim devreye giriyor: “Ya bu kadar da mı karıştı, her şey bir jargon mu oldu?”
Hadi diyelim ki arkadaşınızla bir yerde buluştunuz. Derken bir konu açıldı, “Haa evet, zaten bu konuda bir optimizasyon yaptım,” diyorsunuz. O an karşınızdaki kişi gülümsüyor ama aslında ne demek istediğinizi anlamıyor. İç sesim: “Optimizasyon, tam olarak neyi optimize ettim ki ben? Hangi sorunu çözmeye çalışıyorum?” Ve bu kelimeler bir anda kafa karıştırıcı bir hal alıyor. Oysa ki belki de sadece “Biraz daha düzgün hale getirdim” demek yeterli olacaktı.
Hayatımıza Girmiş Terimsel İfadeler: Ne Oldu Şimdi?
İş yerinde ya da okulda, günlük sohbetlerimizde kullanılan birçok terimsel ifade var. Kimi zaman “strateji geliştirmek”ten, kimi zaman “verimlilik arttırmak”tan bahsediyoruz. Ancak gerçekte çoğumuz bu terimleri kafamızda bir şekilde çarpıtıyoruz.
Mesela geçen gün arkadaşım Furkan’la bir kafenin menüsünde ne alacağımızı tartışıyorduk. Ben, bir anda içimden “Daha fazla seçeneği optimize etmeliyim” dedim. Yani kafamda mantıklı bir şeydi, çünkü seçenekler arasında çok kararsız kalmıştım. Furkan’ın yüzüne bakıyorum, o “Ne dedin?” diye şaşkın bir şekilde bakıyor. İç sesim: “Aaa, Furkan’ı kandırabilirim! ‘Optimize edeyim’ dediğimde benden bir mühendis gibi gözüküyor. Her şeyin adı var ya!”
Terimsel ifadeler, bazen doğru kelimeyi bulamama haliyle de ilgili. Kimi zaman anlatmak istediğin şey basit bir kavramken, ona bir terim uydurmak zorunda hissediyorsun. Sonra bir bakıyorsun, herkes seni anlamaya çalışıyor ama aslında anlatmak istediğin şeyin basitliğinden sıkılmışsın.
Diyalogla Daldan Dala: Herkes Bir Terimle Konuşuyor!
Geçen gün yine bir arkadaş ortamında toplandık, herkes kendi işinden bahsediyor. Şöyle bir bakıyorum, bir arkadaşım sürekli “hibridleşme” kelimesini kullanıyor. Ne olduğunu anlayamıyorum, herhalde ben kaçırdım, dedim. Ama içimden bir ses: “Ya da bu kelimeyi de herhalde yanlış anlamışımdır. Yoksa bu kadar sık kullanmazdı, değil mi?”
Arkadaşım: “Şimdi bak, bu hibridleşme olayını birkaç farklı açıda ele almak lazım…”
Ben: “Aaa, tamam. Hibridleşme derken, araba mı konuşuyoruz?”
Arkadaşım: “Haa, yok! O şey var ya, dijital ve fiziksel dünyaların birleşmesi, onunla ilgili işte.”
O an birden kendimi geçmişe dönüp, eski Türkçe derslerinden bir kelimeyi hatırlamaya çalışırken buldum. “Yani, tam olarak ne demek istediğini anladım mı?” Çünkü terimsel ifadeler o kadar içinde karmaşık hale gelebiliyor ki, bir anlam kayması oluyor.
Peki, Gerçekten Biz Ne Diyoruz?
Şimdi terimsel ifadeler nelerdir, diye düşünürken, bu ifadelerin günlük hayatımızı nasıl dönüştürdüğünü de gözlemliyorum. Gerçekten de bir terim kullanırken, aslında basit ve doğrudan bir şey söylemek daha faydalı olabilir. Mesela, “proaktif ol” demek yerine “erken davran” demek daha anlaşılır olabilir. Hatta, biz Türkler arasında da bu tür dil karmaşaları oluyor. “Abi sen o projede full gas gidiyorsun” dediğimizde, arkadaşımızın kafası karışabiliyor. Tam olarak “gaz” nedir, bu soruyu kimse sormaz ama anlamı büyütürsek, “Hadi gel bir şeyler yapalım” diyebiliriz!
Aynı şekilde, “kapsayıcı olmak” dediğimizde, aslında bizim ne demek istediğimizi başkaları anlamayabilir. İçimdeki eğlenceli ses yine devreye giriyor: “Abi, kapsayıcı olmak dedin ama bizim kadroda zaten 5 kişiyiz, senin dediğin gibi başka kimseyi içeri almayalım mı?”
Sonuç: Terimsel İfadelerle Birlikte Yaşamaya Devam
Günlük hayatımızda terimsel ifadeler kullanmak bazen eğlenceli, bazen de kafa karıştırıcı olabiliyor. Ama ben kesinlikle kabul ediyorum, bu ifadeler bizim modern dünyadaki kimliğimizi, dilimizi şekillendiriyor. Herkes bir şekilde kendi tarzını yaratıyor, ama bir noktada bu “dijitalleşmiş” dil biraz fazla karmaşıklaşabiliyor. Yani, bazen basit bir şekilde ifade edilmesi gereken bir şeyin içinde kaybolup gitmek, beni içsel olarak bir parça komik buluyor.
Terimsel ifadeler nelerdir sorusunun cevabı belki de en basit şekilde şu olabilir: Kafamızda karmaşa yaratan ve aslında her gün hayatımıza dahil olan kelimeler, terimler. Ama unutmayalım, bazen bu kelimeleri doğru anlamak için gerçekten derin düşünmek gerekir.